Alice Dicker Quintino

Shelter

Een architectonische typologie voor de opvang van vrouwen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is "geweld tegen vrouwen een belangrijke schending van de mensenrechten en een wereldwijd probleem voor de volksgezondheid met pandemische proporties". De statistieken laten zien dat een derde van alle vrouwen wereldwijd ten minste eenmaal in hun leven te maken krijgt met geweld. De overgrote meerderheid van deze gevallen van geweld heeft te maken met een voormalige of huidige  partner, wat wordt geclassificeerd als huiselijk geweld. Als vrouwen hiermee te maken krijgen, hebben ze behoefte aan steun, vaak aan een plek om te verblijven, zich beschut te voelen en te genezen, waar juridische en psychologische hulp beschikbaar is. 

Er zijn al opvanghuizen voor vrouwen in Nederland sinds de jaren 70, gevormd door de beschikbare middelen, mogelijkheden en de ontwikkeling van een aanpak die zich de afgelopen vijf decennia steeds verder ontwikkelde. Mijn afstudeerproject bestaat uit het heroverwegen van de opvang voor vrouwen vanuit een architectonisch perspectief, met de sterke overtuiging dat ruimtelijke ontwerpbeslissingen in hoge mate kunnen bijdragen aan het herstelproces dat vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld doormaken.

De gekozen projectlocatie, aan de rand van het historische centrum van Amsterdam, bestaat uit een bestaand stadsblok omgeven door verschillende stedelijke omgevingen. Op deze locatie kan elk van de drie programmaonderdelen van een opvanghuis - de instelling, het wonen en de zorgfaciliteiten - zijn eigen ideale relatie tot de stad vinden. 

De ontwerpbenadering vindt inspiratie in de traditionele Nederlandse hofjes. Centraal gelegen in de stadscontext en omgeven door de stedelijke bebouwing, omsluiten de hofjes een fascinerende beschermde binnenwereld met een eigen karakter en sfeer, georganiseerd rond een gemeenschappelijke tuin. Geïnspireerd door deze traditie wordt het binnenblok van de locatie getransformeerd om vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld te huisvesten in een beschermende omgeving, terwijl ze toch deel kunnen uitmaken van de samenleving en het stadsleven.

Zoals bleek uit diverse interviews die tijdens de onderzoeksfase werden afgenomen, zijn de paradoxale relaties tussen afzondering en insluiting, en privacy en collectiviteit sleutelbegrippen bij het bedenken van een opvanghuis. Het voorgestelde ontwerp creëert ruimtes voor een herstelproces waar gedeelde ervaringen worden aangemoedigd, terwijl individualiteit en privacy behouden blijven.  

Van aankomst tot vertrek wordt een huiselijke omgeving verbeeld rond een aantal afgesloten oriëntatie tuinen, die in een afgezonderde realiteit oriëntatie bieden met betrekking tot tijd en plaats. De tuinen spelen een belangrijke rol in het vormgeven van de overgangssequenties tussen stad en beschutting, essentieel om de unieke sfeer van de binnenwereld van het blok mogelijk te maken, een plek om je beschut te voelen en te herstellen.

Afstudeerdatum: 15 juni 2023 
Afstudeercommissie: Marcel Lok (mentor), Pnina Avidar, Hannah Schubert 
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Susana Constantino, Paul Kuipers