Hester Koelman

Woeste gronden

Een regenlandschap in de Achterhoek

Het Korenburgerveen is een prachtig en heel bijzonder natuurgebied in de Achterhoek. Het is een hoogveen, dat is een landschap dat gevormd wordt door planten die leven van regenwater, en een heel interessant ecosysteem. Het Korenburgerveen is een van de laatste stukjes van Nederland die niet in cultuur is gebracht, hier is nog echte ‘woeste grond’. Het ligt als eilandje waar de tijd heeft stilgestaan in een landschap dat juist de afgelopen 100 jaar het hardst is veranderd: van bos met heide naar grootschalige landbouw met veel intensieve veeteelt en graslanden waar veel mest en water voor nodig is.

Met deze intensivering zijn ook problemen ontstaan voor het hoogveen. De Achterhoek is een van de droogste gebieden van Nederland omdat het van regenwater afhankelijk is. Landbouw is hier niet op ingericht en onttrekt veel grondwater, terwijl het hoogveen altijd nat moet blijven. Daarnaast is de zandgrond hier van nature heel voedselarm, waardoor landbouw veel kunstmest gebruikt. Zo komt er veel stikstof in de lucht komt dat het hoogveen vermest. De verkeerde functie ligt hier op de verkeerde plek.

In mijn ontwerp wordt de kleinschaligheid van de Achterhoek hersteld door de verschillen in reliëf en bodemopbouw weer zichtbaar en voelbaar te maken. Ik doe ingrepen aan het watersysteem om dit om te vormen van zo snel mogelijk regenwater afvoeren naar water zo lang mogelijk vasthouden. Laagtes in het microreliëf van de Achterhoek worden gebruikt om het regenwater op te stuwen zodat er meer in de bodem infiltreert. Zo worden de verschillen tussen hoog en laag weer zichtbaar. Er ontstaan gradiënten voor ecologie en een prachtig landschap voor recreanten en bewoners dat op elke plek weer net iets anders is. Zo wordt het droogteprobleem aangepakt en veranderen de condities in het landschap.

Doordat het op sommige plekken daardoor natter wordt en op andere droger, moet de landbouw zich aanpassen. Ook om het stikstofprobleem aan te pakken moet de landbouw veranderen: vermindering van koeien en stoppen van kunstmestgebruik is hiervoor nodig.

Ik heb een alternatieve landindeling bedacht die is gebaseerd op de hoogteverschillen en op de bodem. Dat heeft grote consequenties voor wat er waar mogelijk is. Ik wil het oppervlak woeste grond weer uitbreiden en meer wildernis in Nederland toevoegen. Op de meest cruciale plekken in het landschap is geen plek meer voor reguliere landbouw. Deze gebieden wil ik vernatuurlijken door het te laten beheren door speciale ecosysteemdienstboeren. Deze zullen diensten vervullen voor de overige boeren, die tussen de hoogste en laagste plekken in liggen. De boeren werken allemaal samen, van hoog naar laag. De natuurbuffers die er zo ontstaan vormen daarnaast regionale verbindingen voor ecologie en voor recreanten. Verschillende Natura 2000 gebieden worden aan elkaar verbonden, waardoor de natuur nog robuuster wordt en het nog interessanter wordt om dit gebied te bezoeken.

Afstudeerdatum: 13 juli 2021
Afstudeercommissie: Roel van Gerwen (mentor), Yttje Feddes, Bruno Doedens
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Harma Horlings, Gert-Jan Wisse