Andrej Badin

Deaf landscape

Doof landschap

Wij leven in een horende wereld. Anderen leven in een dovenwereld. De dovenwereld heeft zijn eigen taal, de gebarentaal, Nederlands of Engels of . . . Fries. De dovenwereld heeft ook zijn eigen gedenktekens, gemaakt van steen. Het enige dovenmonument in Nederland — en waarschijnlijk in de hele wereld — staat in Amsterdam, achter de botanische tuin, op een 'infrastructureel' eiland van gras. Daarachter staat een universiteit — tegenwoordig de Reinwardt Academie, opleiding voor cultureel erfgoed — die vroeger een school voor dove kinderen was. Wekenlang werden aan het begin van de Tweede Wereldoorlog dove leerlingen om het leven gebracht.  

Het is nu zo'n 80 jaar later en een Joodse Dovenstichting heeft onlangs een gedenksteen voor de school geplaatst ter nagedachtenis van de slachtoffers. Jaarlijks herdenken dove — en Dove Joodse mensen, en familieleden van de overledenen — de gruwel door een korte wandeling te maken van de ingang van de school naar de gedenksteen. Toen ik eenmaal in de gelegenheid was om mezelf bij hen aan te sluiten heb ik lang van te voren besloten, dat ik een voorstel van landschapsarchitectuur moest maken op de plaats waar het gedenkteken staat.  

Mijn project presenteert het voorstel in tekeningen. Ik probeer het ook in woorden te beschrijven. Het is een bewegend beeld. Het beweegt, omdat het goed zou zijn om rond het gedenkteken alle monumentale bomen te koesteren, door een deel van hun takken te snoeien en zon op de grond te laten schijnen. De bomen vormen al een samenhangende ruimtelijke structuur, een park. Binnen het park loopt een weg. Deze weg moet verlegd worden, want hij staat in de weg van de herdenkingen, tussen het gedenkteken en de school. Gebarentaal = visuele taal. Voor een gebarentaalgebruiker, doof, openheid = veiligheid. Licht = begrip, resp. meer licht = meer begrip (beter visueel lezen). Dovencommunicatie = mensen gegroepeerd in de vorm van een cirkel. De cirkel, van nu af aan, wordt de belangrijkste organisatievorm van mijn hele voorstel. Ik teken een ellips in de grond. Hij begint bij de ingang van de school, en eindigt bij de hoek ervan. Hij buigt rond het gedenkteken en verbindt het gedenkteken en de school met elkaar. Het omsluit ze, verenigt ze. Het wordt een verhoogde tuin van grind waar de auto's op de weg niet doorheen kunnen. Een plek van rust, die het gedenkteken waardig huisvest. Het zal mogelijk zijn te herdenken bij het licht van één enkele gloeilamp, die geplaatst moet worden boven de ingang van de school — bij een bestaande gedenkplaat — in een schemerige omgeving. Niet alle gebaren worden tijdens de nacht begrepen, zoals niet alle herinneringen aan de geschiedenis bestaan. Toch wordt de oude wond geraakt. Doet het je pijn? Goed. De meeste herdenkingservaringen zouden hier eindigen. Door de herinnering, door het aanraken ervan, of door het blootleggen ervan. Het probleem is, dat zelden een ruimte anderen toestaat om de herinnering aan een individu te ervaren ... en om een trauma te laten helen, moet de pijn worden weggespoeld, of gedeeld.

Persoonlijk heb ik vaak het gevoel gehad dat water een zuiverend effect op mijn gedachten heeft. Uiteindelijk is het water, dat het vermogen heeft om zichzelf te zuiveren. In het park is het mogelijk om bij een vijver te gaan zitten. Dat is mooi, ik stel daar geen verandering voor. Wat ik een goede uitbreiding van het gedenkteken zou vinden, in de vorm van een halve cirkel, is een andere ruimte aan het water. Maar dan aan een groot, open water bij een bocht in een gracht met de naam 'de Nieuwe Herengracht', die op zo'n 15 meter afstand van het gedenkteken ligt. Met uitzicht op de bocht moet een halfrond platform van hout en staal worden gemaakt, dat met tactiele trillingen de bewegingen van anderen doorgeeft, zodat beweging als uitdrukkingsvorm — een gebaar — wordt gedeeld door allen die er op staan, horend of doof. Leunend tegen een stenen dijk met het water op slechts 40 centimeter lager, voelen we vooral de aanwezigheid van het water.
 

Afstudeerdatum: 15 juli 2021
Afstudeercommissie: Dirk Sijmons (mentor), Hannah Schubert, Dingeman Deijs