Studenten van de Academie van Bouwkunst ontwierpen in opdracht van hun docent Mathias Lehner de verre én de nabije toekomst van een stukje MRA (Metropoolregio Amsterdam). De resultaten zijn een vuurwerk van ontwerpkracht voor de uitwerklocatie NoorderIJplas: na sombere scenario’s op de korte termijn komt op de lange termijn juist de apotheose: alles wordt anders; maar er is ruimte voor mens, natuur en herstel van het ecosysteem.
Het ontwerpproject (de P3, voor de kenners) duurt maar zeven weken en is een soort pressure cooker. De studenten ontwierpen aan de toekomst voor de NoorderIJplas tussen Zaanstad en Amsterdam Noord. Dit gebied is sinds decennia een plek waar dat wordt geplaatst wat óók nog ergens moest komen: Zandwinning, snelwegen en busbanen, hoogspanningsleidingen en depots voor (vervuilde) grond; op de rol staan meer kabels en leidingen, transformatorstations, windmolens en bijkans een metrolijn op poten dwars door het gebied. Maar waar vraagt de NoorderIJplas eigenlijk zelf om als je naar de lange termijn kijkt? En van wie is deze eeuwige restruimte aan de randen van twee snelgroeiende steden: hoe wordt dit niemandsland tot ‘íemandsland’? Uitstekende vragen voor de nieuwe generatie ontwerpers!
De studenten gingen met ontwerpgereedschappen zoals scenario- en transitiedenken aan de slag: Hoe ziet dit gebied eruit over honderd jaar, in 2123? Elke 20 jaar werd door middel van een speculatieve postkaartprent gekeken, welke ontwikkelingen hier stapsgewijs plaatsvinden: De consequenties van de klimaatverandering, de energie- en mobiliteitstransitie. De veranderingen in de biodiversiteit, de waterspiegel en de verder polariserende en vergrijzende bevolking.
De negen studenten kwamen met uiteenlopende haalbare toekomstbeelden: soms staat het gebied compleet onder water, maar soms houden nieuwe Deltawerken het gewoon droog. De aan het begin van de 21ste eeuw ontwikkelde wijken zijn meestal niet toekomstbestendig gebleken; zij staan onder water vanwege de vele verharding. In de verre toekomst wordt het water juist voor goed omarmd: In de visies van de studenten komen er nieuwe wijken die als geprefabriceerde eilanden op de getijden dobberen. De huidige snelwegen zijn al lang afgeschreven en de individuele auto is verdwenen. Soms verworden de Rijkswegen tot een netwerk van natuur en stadsparken, en andere keren welkome ontwikkelruimte langs hypermodern openbaar vervoer. De natuur krijgt alle ruimte in de vorm van ongekende wildernis. De toekomstige menselijke bewoners kijken uit op dat landschap vanuit hun moderne, zelfvoorzienende en door bruggen met elkaar verbonden terpen. Een plan voorzag een blauw natuurgebied waarin oude olieplatforms uit de Noordzee staan: geen sloopplaatsen, maar knoppunten in een klimaatbestendig stedelijk netwerk. Op de platforms gaan wonen en werken, maar ook voedselproductie en duurzame energieopwekking hand in hand met 100% circulaire economie.
Wat kunnen we leren van al deze creativiteit? Als we de jonge generatie laten kijken naar de verre toekomst, voorbij de huidige misères en de alledaagse sleur, dan levert dat geen doemscenario’s op. De nieuwe generatie ontwerpers beseft zich dat het anders moet en anders kan. De studenten ontwerpen hoopgevende toekomstbeelden waarin de mensen anders denken, durven en doen. Zij zijn de helden en atleten van de toekomst: het is ons geraden hun alle ruimte te geven om na te denken over de toekomst, want voor de nodige transities is een lange adem nodig.
Over de auteur
Gastdocent Mathias Lehner is architect medeoprichter van nextcity.nl. Als strategisch adviseur werkt hij ook aan de Omgevingsvisie Zaanstad: Ruimte Maken voor de Woon-Werkstad van de Toekomst.