De gevolgen van klimaatverandering mens én dier, voor natuur én cultuur, voor biodiversiteit én het menselijk (samen) leven zijn immens. Wetenschappers zijn het er over eens dat klimaatverandering het gevolg is van menselijk handelen, in het bijzonder vanwege de uitstoot van stikstof. De bouw draagt hier fors aan bij – volgens inschattingen is de bouw wereldwijd verantwoordelijk voor maar liefst 37% van de totale uitstoot. Dat we anders moeten bouwen is daarom evident. Vanuit het vakgebied is daarom de afgelopen jaren volop ingezet in het ontwikkelen van duurzame bouwmaterialen (minder beton, meer hout), een duurzamere bouwketen (elektrificatie van materieel, vermindering van transport), en de vermindering van afval (circulair en aanpasbaar bouwen). Hoe waardevol deze benadering ook is, het is niet genoeg als we doorbouwen zoals we bouwen, dezelfde woningen, sportvoorzieningen, wegen, parken, agrarisch cultuurlandschap, enzovoort, (alleen dan technisch duurzamer). Fundamentele verandering is nodig. Om die verandering vorm te geven en in gang te zetten, moeten we leren om anders te denken, te handelen en te ontwerpen ten aanzien van de samenleving, de economie en de politiek. Juist vanuit dit perspectief kunnen we de noodzaak om anders te bouwen (niet alleen technisch, maar ook structureel, ruimtelijk, procesmatig) zien als een kans om enerzijds de bouwketen te her-denken en de inrichting van de wereld voor mens, dier en samenleving te herdefinieren. Daaraan wil het onderzoek van het lectoraat Climate, Space and Politics bijdragen, vanuit het eigen vakgebied, en met een eigen expertise over de ruimtelijke dimensie van de wereld en de vormgeving en ontwikkeling ervan. 

Het onderzoek is samen te vatten is in de volgende twee vragen: 

• Hoe kan ruimtelijk ontwerp bijdragen aan de noodzakelijke transitie van de (on)gebouwde omgeving op deze drie schaalniveaus?
• En hoe kunnen ruimtelijk ontwerpers – architecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten – bewoners en gebruikers helpen om daarin zelf verantwoordelijkheid te nemen en te dragen, zodat ze een antwoord kunnen bieden op de urgente uitdaging die het veranderende klimaat met zich meebrengt?

De gangbare definitie van openbare ruimte refereert aan het ‘plaats bieden aan het publieke leven’. Vanuit deze definitie is al meteen duidelijk dat het daarbij niet alleen gaat over de noodzakelijke infrastructuur, die ruimte geeft aan de beweging van A naar B, van huis naar werk, en van school naar de sportvereniging. De openbare ruimte is zelf ook een bestemming – voor een ommetje, om met iemand af te spreken, of om zomaar even buiten te zijn. Dit publieke leven heeft ook een politieke dimensie: de openbare ruimte wordt veelal ook gezien als de ruimte waar je de spreekwoordelijke ‘ander’ kunt ontmoeten, waar interactie is met andersdenkenden, waar een uitwisseling plaastvindt van ideeen, een noodzakelijke bouwsteen van het maatschappelijk debat en daarmee ook van een vitale democratie. Het is duidelijk dat dit beeld van publiek leven niet alleen verbonden is met de fysieke ruimte van straat, plein of park, maar ook met (publieke) instituten als de media, musea, en debatcentra. De opkomst van digitale technologieën, het internet en sociale media, hebben een fundamentele impact op deze publieke ruimte, zowel op het concrete publieke leven, als op het maatschappelijk debat. Dit vraag om een herziening van de visie op de vraag wat ‘openbare ruimte’ en ‘openbaar zijn’ vandaag de dag betekent, juist ook in het kader van (het ontwerp van) de fysieke ruimte. Op welke manier raken digitale en fysieke ruimte met elkaar verweven, en wat is de betekenis ervan voor de inclusiviteit en diversiteit van het publieke leven? Deze vraag staat centraal in het onderzoek Hybrid Public Spaces. Het onderzoek is van start gegaan met een verkennend grafisch en digitaal etnografisch onderzoek naar de verwevenheid van fysieke en digitale ruimte door Hedwig van der Linden en Kevin Westerveld van het architectenbureau Dérivè. Dit verkennend onderzoek opent de weg naar een breder onderzoeksproject naar het publieke leven in hybride ruimten, het potentieel van ruimtelijk ontwerp en culturele praktijken in de context van een verdere hybridisering, en de noodzaakelijke transitie van (fysieke) openbare ruimte in de context van klimaat verandering. 

In samenwerking met Naomi Bueno de Mesquita, Lector Sociale Rechtvaardigheid en Diversiteit in de Kunsten. 

Lees hier meer over dit onderzoek.