Josje Staal

Beyond Shelter

A Welcoming Home
 

In 2022 werd ik diep geschokt door beelden van mensen die gedwongen op straat moesten slapen bij het opvangcentrum in Ter Apel. Ik kon niet geloven dat dit in Nederland gebeurde. Het maakte me duidelijk dat asielzoekers te vaak aan de zijlijn worden geplaatst, behandeld als tijdelijk last in plaats van als toekomstige buren. Dit was het startpunt van mijn afstudeeronderzoek: onderzoeken hoe de kracht van ontwerp kan bijdragen aan een menselijkere en inclusievere opvang en een nieuwe mogelijke realiteit kan laten zien. 

Tijdens mijn onderzoek heb ik vrijwilligerswerk gedaan bij VluchtelingenWerk Nederland, waar ik veel mensen ontmoette die vastzaten in het systeem. Een van hen was Andres, een van de meest vrolijke en energieke mensen die ik ken. Toch lag onder zijn enthousiasme verdriet en vermoeidheid verborgen. Pas achttien jaar oud, werd hij verplaatst naar een noodopvang met 600 anderen, deelde hij een kamer met vier vreemden en werd hij beroofd van privacy, stabiliteit en perspectief. Andres staat hierin niet alleen; duizenden mensen leven onder vergelijkbare omstandigheden, worden van plek naar plek verplaatst en uitgesloten van betekenisvolle deelname aan de samenleving. 

Deze ervaring heeft mijn ontwerpaanpak gevormd. Ik ontwikkelde The Spectrum of Home: een kader gebaseerd op universele menselijke behoeften: foundation (sterke basis), purpose (zingeving) en connection (connectie). Het laat zien dat goed stedenbouwkundigontwerp niet gaat over het creëren van ruimtes voor specifieke doelgroepen, maar over het maken van plekken waar iedereen kan leven, groeien en zich thuis kan voelen. Asielopvang mag niet langer worden gezien als een tijdelijke overlast, maar moet worden geïntegreerd als een natuurlijk onderdeel van stedelijke ontwikkeling. 

Het tweede deel van mijn project richt zich op noodopvang. Crisissen zullen altijd voorkomen, maar onze huidige aanpak leunt op dure en onmenselijke oplossingen, zoals boten of sporthallen. Ik stel een proactief alternatief voor: parken en openbare ruimtes die ontworpen zijn voor dagelijks gebruik, maar voorbereid zijn om tijdelijk opvang te bieden wanneer dat nodig is. De noodzaak van tijdelijkheid zorgt voor permanente kwaliteit voor iedereen. 



Afstudeerdatum: 27 augustus 2025  
Afstudeercommissie: Riëtte Bosch (mentor), Jasper Nijveldt, Rutger Oolbekkink 
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Hans van der Made, Robert Younger