Helena Fernandes De Raeymaeker

Kikanzu Cambamba

Het omarmen van informaliteit en veerkracht in de openbare ruimte van Luanda


Zungueira - Angolees woord voor straatverkoopster
Musseque - Angolees woord voor sloppenwijk
Kikanzu - (Kimbundu dialect) Buurt; dorp; familie

Welkom in Angola. Tijdens mijn eerste bezoek aan de hoofdstad was ik verbijsterd door de levendigheid van de openbare ruimte. Het stadsleven is er fascinerend en zeer dynamisch. Straten en pleinen in Luanda zijn zo druk en intensief gebruikt dat de weg en de stoep één grote shared space worden waar mensen elkaar ontmoeten, kinderen spelen, producten gekocht en verkocht worden, etc.

In Luanda ontstaat de openbare ruimte eerder op organische wijze dan door formele planning. Vooral zungueiras en kinderen brengen leven, kleur en vorm in deze plekken. Daarom richt dit project zich op hen en op hun meest voorkomende leefomgeving: de musseque. 

Het landschap van de musseque en daarom ook de interacties en de activiteiten die daar plaatsvinden zijn het meest kwetsbaar voor de enorme gevolgen van ons veranderende klimaat, namelijk overstroming, wateroverlast en hittestress. In Amsterdam is klimaatadaptatie een kernwaarde voor ontwerp geworden en al verankerd in de beleidsvorming, maar in Luanda groeit het stedelijk gebied zo snel dat men dit niet kan bijbenen met klimaat adaptieve ingrepen.  

De veerkracht die we als landschapsarchitecten nastreven in stedelijke landschappen is in Angola nog onzichtbaar en daar wil ik graag verandering in brengen met mijn afstudeerproject Kikanzu Cambamba.  

Kijkend naar de natuurlijke condities van het landschap rond de Cambamba rivier in de Cassequel wijk, zie ik de rijkdom van de Angolese natuur als een sleutel tot oplossingen voor overstromingen, wateroverlast en hittestress in de openbare ruimte. De rivier wordt een bron van leven en verandering in deze wijk.

Het ontwerp bouwt voort op de bestaande kwaliteiten van de plek en versterkt wat er al is: een veerkrachtig gemeenschap. Scholen, informele markten, groen - blauwe straten en ontmoetingsplekken ondersteunen een gemeenschap die zich voortdurend weet aan te passen. Mensen leven dicht op elkaar, zoeken beschutting onder bomen of afdakjes, verkopen goederen, zorgen voor hun families en onderhouden een rijk netwerk van dagelijkse interacties.  

De rivier fungeert als verbinder – de levensader en drijvende kracht achter verandering in Luanda’s stedelijke omgeving.

Afstudeerdatum: 8 mei 2025
Afstudeercommissie: Marieke Timmermans (mentor), Aura Luz Melis, Philomene van der Vliet
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Jana Crepon, Remco van der Togt