Boris von der Mohlen

De Slibkapitalisten

Wonen onder de rook van. Nergens is deze uitdrukking zo letterlijk als in Doel, een klein dorp dat grenst aan de Antwerpse Haven en overschaduwd wordt door de koeltorens van een kerncentrale. Ooit een levendige gemeenschap, is Doel nu bijna een spookdorp, grotendeels verlaten door decennia van onteigeningsplannen in een voortdurend conflict met de haven.

De haven heeft meer ruimte nodig, maar mag dat ten koste gaan van de laatste Scheldepolder? De botsing tussen maatschappelijke en economische belangen blijft de gemoederen bezighouden.

Toch is deze tegenstelling niet zo zwart-wit. De polder zelf ontstond uit een rationele ontginningsstructuur, vaak aangeduid als ‘polderkapitalisme’, waarbij economische factoren de ordenende kracht achter het landschap waren.

Op dit moment wordt een groot deel van de polder omgevormd tot natuur als compensatie voor de verstorende baggerwerken op de Schelde. Daarmee verdwijnt de economische basis onder het landschap.

In dit afstudeerwerk wordt de baggerproblematiek van de haven ingezet als kans om een nieuwe economische basis te creëren: het Slibkapitalisme. Bredere maatschappelijke opgaven in polder, haven en Schelde worden aangegrepen om het project financieel haalbaar te maken.

Door loskomend slib terug te winnen in een slibmotor en op te waarderen tot klei, worden niet alleen de verstorende effecten van het baggeren beperkt, maar ontstaat er ook een nieuw marginaal verdienmodel. Slibboeren houden het getijdenlandschap open door slib te oogsten, te laten rijpen en te verkopen. 

Er is een voortdurende strijd gaande tussen de rationaliteit die de slibboer probeert aan te brengen en de vloed van de Schelde die deze sporen weer uitwist. De eenvoudige industriële woningen van de boeren bevestigen de aanwezigheid van de haven.

Zelfs vervuild slib uit de havendokken wordt verwerkt, wat ruimte biedt voor experimenten met slibstenen, dakpannen en keramiek. Zo wordt Doel de keramiekhoofdstad van België, en wereldwijd bekend als ‘De Slibkapitalisten’.

 

Afstudeerdatum: 30 januari 2025
Afstudeercommissie: Herman Zonderland  (mentor), Mathias Lehner, Jan Maas 
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Riette Bosch, Iruma Rodriguez Hernandez