Sophie van Eeden

Landscape Park Chornobyl

Building onwards. Finding the inclusion in the exclusion zone

In 1970 werd in Oekraïne een nieuwe stad gesticht in de prachtige moerassen aan de Pripyat rivier. Deze stad, vernoemd naar die rivier, moest dankzij een kerncentrale het nieuwe middelpunt worden van de energieopgave van de Sovjetunie. Vele geïnspireerde jongeren trokken naar de stad om samen een nieuwe toekomst op te bouwen. De toekomst die zij voor ogen hadden, kwam bekend te staan als de grootste nucleaire ramp ter wereld.  

Een explosie in één van de reactoren veroorzaakte een wolk met radioactieve stofdeeltjes die een gebied van 30 kilometer rondom de kerncentrale onbewoonbaar maakte. Honderdduizenden bewoners werden geëvacueerd en het gebied werd benoemd tot “exclusion zone”. Chornobyl bleef jarenlang ontoegankelijk voor mensen, terwijl geprobeerd werd de oppervlakkige straling op te ruimen. 

Inmiddels worden toeristen en onderzoekers weer toegelaten en in 2020 ben ik afgereisd naar Chornobyl om het gebied zelf te zien en te ervaren. Het avontuur bestond uit prachtige verhalen van werknemers, gidsen en (oud) bewoners van de exclusion zone, waaronder mythische verhalen over de straling en de natuur die de exclusion zone hebben overgenomen. Uit deze verhalen bleek het donkere verleden van de plek ook heel veel hoop te bieden. 

Een visie voor het gehele exclusion zone is nodig om in de toekomst het vervuilde, beangstigende landschap niet af te schrijven, maar juist een nieuwe toekomst te geven. Uit dit unieke landschap spreken vier thema’s die heden en verleden verbinden: het maatschappelijk belang, landschapsherstel, energie en economie, en het erfgoed van de ramp. Deze thema’s heb ik verbonden in een gezamenlijk toekomstbeeld waarin ontwikkelingen voort kunnen bouwen naar een landschapspark van de 22e eeuw.  

Sociaal landschap 
Voor het maatschappelijk belang krijgt het landschapspark een nieuw bestuur, van mensen die betrokken zijn. Betrokkenen die weten wat er in het gebied gebeurt en wat het gebied nodig heeft. Zij vormen nieuwe gemeenschappen aan de grens van de exclusion zone. 

Zuiverend landschap 
In het zuiverende landschap worden watersystemen hersteld en weer gekoppeld aan het grootste rivierenlandschap van Europa, waardoor de ecologische waarde van dit gebied stijgt. 

Energielandschap 
Het ongebruikte, vervuilde land biedt genoeg ruimte om een nieuw energielandschap te vormen. Er kan gebruik worden gemaakt van natuurlijke elementen: wind en zon. Het landschap kan het grootste energiepark worden van Europa met energie als de ultieme onafhankelijkheid. 

Monumentaal landschap 
Door het erfgoed in het landschap te herstellen en het verkrijgen van de UNESCO-werelderfgoedstatus is er meer ruimte om de cultuurhistorie van het gebied te behouden en zal het herdenken van de ramp onderdeel zijn van het grote landschapspark. 

In dit landschapspark van de 22ste eeuw draait het niet langer meer om de vernietiging die de kernramp heeft aangericht, maar om de ontwikkeling van het achtergelaten landschap, door en voor omwonenden, met ruimte voor experimenteren, innoveren, herinneren en voortbouwen.

Afstudeerdatum: 14 juli 2022
Afstudeercommissie: Philomene van der Vliet (mentor), Peter Veenstra, Dingeman Deijs 
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Ruwan Aluvihare, Saline Verhoeven