Mark Vergeer

Stadswildernis

Renaturalisatie van het Zwarte Land

De vallei van de Sambre was oorspronkelijk onderdeel van één van de zeldzame grootschalige waterstructuren in Wallonië. Tijdens de industriële revolutie transformeerde de vallei tot centrum van de mijn- en staalindustrie en lag het sterk verankerd in het stedelijk netwerk van de industriestad Charleroi. Na de ondergang van de mijn- en staalindustrie kreeg Charleroi te maken met grootschalige sociale- en economische problemen. De industrie vertrok en de vallei bleef achter als verlaten industriegebied en gaf een negatief imago aan omringend stedelijk gebied. De afgelopen jaren stabiliseerde de situatie in Charleroi en werd de vallei benoemd als zone voor stedelijke ontwikkeling. Deze afstudeeropgave is een tegenbeweging op de geplande verstedelijking in de vallei en onderzoekt een landschappelijke transformatie.

De combinatie van het reliëf, de grootschalige leegstand en het negatieve imago van de huidige ontoegankelijke vallei biedt kansen om een landschappelijke transformatie op gang te brengen die zowel op landschappelijk- als op stedelijk niveau van grote waarde is. België als geheel staat namelijk voor een grote klimaatopgave waarvan de wateropgave een belangrijk onderdeel is. Ik zie voor het dal van de Sambre een belangrijke rol weggelegd in deze klimaat- en wateropgave. Eén van de oplossingen die hieraan bijdraagt is het introduceren van overloopgebieden: ecologisch waardevolle zones waar water geborgen kan worden om zowel droogte als overstroming tegen te gaan.

De mijn- en staalindustrie heeft grote delen van de valleibodem vervuild. Een bodemreinigingsstrategie dat het contact tussen de vervuilde bodem en het oppervlaktewater in het overloopgebied onmogelijk maakt vormt de basis van de ingreep. Er ontstaat een nieuw reliëf in de vallei dat de contouren van het nieuwe landschapspark bepaalt. Dit nieuwe reliëf is geen imitatie van een natuurlijk landschap maar zijn harde contouren waarin verschillende biotopen zich binnen de geschapen condities ontwikkelen tot stadswildernis. Het concept stadswildernis kent een nieuwe landschapsidentiteit toe aan de regio en stimuleert het huidige proces van verwildering en de aantrekkingskracht op verval. De vallei onderscheidt zich van andere landschappen door het aanwezige industrieel erfgoed in te zetten als identiteitsbepalende objecten die na verloop van tijd als ruïnes zullen opgaan in de wildernis.  

Gecultiveerde ingrepen vergroten de belevingswaarde van het afwisselende landschapspark en staan in groot contrast met het ruige karakter van de vallei. Luwe parkzones worden gekenmerkt door avontuurlijke paden die de gebruiker door een afwisselend landschap van wetlands, bossen en terrils leidt. Langs deze routes bevinden zich industriële relicten die door het proces van verval elk een unieke ruïne vormen. De toegankelijke delen van het landschapspark zijn gekoppeld aan nieuwe verbindingen tussen de twee valleizijden en vormen belangrijke routes binnen het stedelijk netwerk die verdere segregatie van Charleroi voorkomt.  

De wateropgave is de grote motor van de landschappelijke transformatie en vormt, in combinatie met de overblijfselen uit het industrieel tijdperk, een identiteitsbepalend raamwerk voor het landschapspark. De landschappelijke transformatie geeft de vallei een belangrijke rol binnen de klimaat- en wateropgave maar introduceert tegelijkertijd een toegankelijke groenstructuur binnen het stedelijk netwerk van Charleroi.

Afstudeerdatum: 21 oktober 2021
Afstudeercommissie: Jorryt Braaksma (mentor), Ingeborg Thoral en Marieke Timmermans .
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Roel van Gerwen en Pierre-Alexandre Marchevet .