Heleen Bults

Overvecht, VET gezond

Op weg naar een gezonde stadswijk 
 

Utrecht Overvecht is in de jaren ‘50 ontworpen vanuit een groen principe, maar het groen is verloederd en draagt nog nauwelijks bij aan de leefbaarheid van de wijk. De grote hoeveelheid autoparkeerplaatsen bepaalt nu het beeld van de openbare ruimte, ten koste van ruimte voor gezelligheid en ontspanning. Toen de Utrechtse wijk Leidsche Rijn werd gebouwd rond de eeuwwisseling vertrokken de bewoners met hogere inkomens daarheen. Diegenen met minder geld bleven achter. Overvecht werd de wijk met de meeste uitkeringen en criminaliteit van Utrecht. Het is niet verwonderlijk dat de wijk laag wordt gewaardeerd door de inwoners. Bovendien kampen zij relatief vaak met gezondheids- en maatschappelijke problemen.  

Utrecht verwacht in 2040 100.000 extra inwoners te huisvesten en de stad moet maatregelen treffen om de klimaatverandering in de toekomst aan te kunnen. Om het omliggende landschap rond de stad te bewaren zal er binnenstedelijk verdicht moeten worden. In Overvecht is niet alleen ruimte om een deel van de verdichtingsopgave op te vangen, maar zo’n opgave biedt kansen om de wijk beter leefbaar en aantrekkelijk te maken.  

Meer woningen en een variatie in typologie kunnen een diversiteit aan inwoners in de wijk brengen. De hoofdzaak vormt het herstel van het oorspronkelijke, groene principe van Overvecht met een opwaardering die gericht is op stimulering van beweging en gezond leven, en sociale interactie. Extra groen gaat gepaard met een toename van de biodiversiteit en betere infiltratie van regenwater, die samen leiden tot een verbetering van de ecologie in de wijk. 

Overvecht kent nu voornamelijk strokenbouw. De bestaande bouwhoogte varieert van 2 tot 10 bouwlagen. De strokenbouw aan de rand van een bebouwingsveld creëert een lange barrière tussen de groene openbare ruimte en de woningen, en veel gebouwen zijn in het groen gebouwd. Het ontwerp is gericht op ontwikkeling van Utrecht Overvecht Zuid. Mijn voorstel is om alle bebouwing te clusteren in de bestaande bebouwingsvelden, inclusief de uitbreidingen, waardoor het huidige volume van de openbare ruimte beschikbaar komt voor vergroening. Dit is haalbaar met de introductie van woontorens. Die zullen het bebouwingsveld naar de omliggende groene openbare ruimte openen. Zodoende kan het groen vanaf elke voordeur ervaren worden. Bovendien bieden de woontorens de wijk een nieuwe typologie van woningen en dat is aantrekkelijk voor zowel bestaande als nieuwe doelgroepen.  

De bouwhoogte van de woontorens bedraagt respectievelijk 15, 20 en 25 bouwlagen. De nieuwe bebouwing zorgt ervoor dat Overvecht kan verdichten en groeien in inwonersaantal en blaast de omgeving tegelijk nieuw leven in.  

Maar er is meer. Een andere opgave die de stad Utrecht zich heeft gesteld is namelijk ‘gezond stedelijk leven voor iedereen’. Nu nog zijn de inwoners van Overvecht gemiddeld het meest ongezond van Utrecht. Een belangrijk onderdeel van mijn afstudeervoorstel gaat over ingrepen in de openbare ruimte die gezond gedrag moeten inspireren. Het is dus noodzakelijk dat sport- en spelfaciliteiten prominent zichtbaar en laagdrempelig aanwezig zijn in de wijk. 

Dit levert een totaal andere setting op voor de bewoners van Overvecht, omdat hiermee de openbare ruimte wordt teruggegeven aan de inwoners. Zij kunnen straks weer gebruik maken van het groen, elkaar ontmoeten en geïnspireerd raken om te bewegen. De auto krijgt dan minder ruimte toebedeeld en wordt afgevangen in (tijdelijke) parkeergarages. Op die manier ontstaat er meer bewegingsvrijheid voor voetgangers, fietsers en sporters. Sporters kunnen hardlopen, skeeleren en fietsen door de gehele wijk. Het sportpad is een prominent element in de wijk en verbindt andere sportfaciliteiten. Met de transitie van auto naar fiets en voetganger wordt een boulevard de hoofdontsluiting voor langzaam verkeer. De boulevard zal belangrijke locaties in de wijk, zoals o.a. het station, de voorzieningen en het strand, verbinden en wordt daarmee een plek om te flaneren en te ontmoeten.  

De combinatie van het aanleggen van een boulevard, de verdichting en het aanbieden van laagdrempelige sportmogelijkheden creëert gezelligheid en variatie op straat en biedt de inwoners van Overvecht kansen om een gezondere levensstijl op te pakken. 

Afstudeerdatum: 29 november 2021 
Afstudeercommissie: Martin Aarts (mentor), Pierre-Alexandre Marchevet, Herman Zonderland 
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Ad de Bont, Marijke Bruinsma