Monique Verstappen

Braec

Landschap gevuld met water

Het geluid van kolkende irrigatie-installaties die de uitgedroogde akkers bevloeien, herinnert mij aan een mooie zomerse dag in Brabant. Zo onschuldig en mooi als ik dacht dat deze machines waren, veranderde mijn kijk erop toen ik me realiseerde dat deze grote waterkanonnen een groot deel van de problematiek visualiseert waarmee de zandgronden van Nederland vandaag worden geconfronteerd. Het afgelopen decennium is duidelijk geworden dat er een einde is gekomen aan de jaren met te veel water – te veel bruikbaar water – en onze huidige manier waarop wij het water managen.  

De afgelopen jaren zijn de grondwaterstanden in Brabant historisch laag geworden. Beken zijn opgedroogd, de biodiversiteit is enorm gedaald en oogsten zijn mislukt. Bewoners werd gevraagd om in deze droge tijden hun kraan dicht te draaien. Maar deze zomer stonden kelders onder water en werden wegen onbereikbaar toen het landschap de enorme hoeveelheden water niet in één keer kon verwerken. Droogte maar ook overstromingen wisselen elkaar de laatste paar jaar af. Met een veranderend klimaat dat bestaat uit steeds groter wordende extremen in plaats van de vertrouwde regelmaat van verspreide regenval die Nederlanders zo gewend zijn, lijkt het vertrouwde watersysteem van Brabant niet meer te functioneren.  

De naam Brabant is afgeleid van Braecbant, een combinatie van braec (broek), nat laagland, moeras of met water verzadigd land, en bant, wat regio betekent. Deze etymologische oorsprong blijkt op gespannen voet te staan ​​met het hedendaagse beeld van de lagere zandgronden in Brabant en de manier waarop ik, toen ik opgroeide, het landschap heb leren kennen. Een grote ontwateringssupermachine die is gebouwd om het overtollige water af te voeren en de bodem perfect te maken ten behoeve van ons landgebruik, ons drinkwater en onze economie.  

De grootste droogteproblematiek van Nederland in 2018 deed zich voor in het stroomgebied van de Dommel. De Dommel is de belangrijkste beek in het stroomgebied die 35 kilometer ten zuiden van de Belgische grens met Nederland ontspringt en uitmondt in de Maas ter hoogte van 's Hertogenbosch aan de noordrand van de provincie. Het Brabantse landschap dat ooit verzadigd was met water en functioneerde als een grote spons, kan niet meer op tegen de door ons gebouwde ontwateringsmachine die niet alleen goed en efficiënt afwatert, maar alle water lijkt af te voeren.

Met de belofte 'We zullen nooit meer honger hebben' hebben landinrichting, productieverhoging, opschaling van landbouwgrond en verdichting, het landschap in een staat van verval gebracht, verstoken van alle flexibiliteit en niet in staat zich aan te passen aan het veranderende klimaat van vandaag.

Dit project geeft een antwoord op de actuele en urgente vraag wat het betekent voor ons landschap als water het landschap weer gaat sturen. Met water als basis voor een nieuwe strategie die niet het afvoeren van water als kerndoel neemt, maar water voorop stelt en met behulp van de zandrijke ondergrond een sterke basis bouwt, flexibiliteit biedt bij extreme weersomstandigheden en als startpunt dient voor toekomstige mogelijkheden in ons landgebruik.  

Een hernieuwd landschap dat weer gevuld is met water, voldoende voor de toekomst!

Afstudeerdatum: 24 augustus 2021
Afstudeercommissie: Saline Verhoeven (mentor), Jandirk Hoekstra, Paul de Kort
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Maike van Stiphout, Eric Luiten