Andre Cramer
OPEN in Amsterdam Oost
De transformatie van een beladen monument
OPEN is een plek voor kennisontwikkeling en debat, maar ook voor spel en experiment. Het is gesitueerd in het voormalig Tropenmuseum en KIT Instituut in stadspark Oosterpark, midden in het bruisende stadsdeel Amsterdam Oost. Het monument heeft een beladen geschiedenis, met zijn wortels in het koloniale verleden van Nederland. Met ontwerp ingrepen die zowel behouden als vernieuwen maakt OPEN deze geschiedenis zichtbaar, en creëert het tegelijkertijd ruimte voor een kritische kijk op het verleden.
Het Tropenmuseum en KIT Instituut zijn ondanks de prominente plek in het park en aan de doorgangsweg de Mauritskade niet bereikbaar vanuit beide kanten. Door het voormalig handelsmuseum – het kwadrant – te slopen, wordt OPEN daarentegen openbaar gemaakt. Daardoor wordt het plein het nieuwe hart van het gebouw, wat nu voor diverse programma gebruikt kan worden. De Collectie, Het Plein en De Residentie vormen samen OPEN, het nieuwe culturele instituut voor (onderzoek naar) de koloniale collectie.
Het bestaande gebouw is gelaagd opgebouwd met allerlei verschillende materialen: hout, baksteen, beton, staal, steen en keramiek. Ik maak die verschillende materiële identiteiten zichtbaar door ze letterlijk bloot te stellen. Daarmee ontstaat een nieuwe ruimte, die niet naar het verleden refereert noch de confrontatie daarmee aangaat.
Het voorplein dat ontstaat door de sloop van het kwadrant biedt zicht op het nieuwe centrum van het instituut: Het Plein. Door Het Plein centraal te zetten, ontstaat er een nieuwe routing van en naar het park. Ook is de relatie met de stad in het park beter voelbaar, door de doorkijk die het nu transparante gebouw biedt. Daarmee is het meer dan alleen een plein van De Collectie; het verbindt zowel de verschillende programmadelen als de stad en het park.
De interne routing loopt rondom het plein. De bezoeker wordt geleid door ruimtes die afwisselend vernieuwd en behouden zijn, wat zorgt voor een bewustere beleving van het gebouw en zijn gelaagde geschiedenis. Bij het debatcentrum vervaagt de grens tussen plein en gebouw, waar de transparante plint in zijn geheel open kan en het plein daarmee naar binnen treedt tot aan het debat.
Het Plein is het hart dat de andere interventies definieert. Hier kunnen bezoekers kennis maken met het culturele instituut, maar ook recreëren op het plein zelf. Objecten en sculpturen worden tentoongesteld op het plein, om daarmee de grenzen tussen museum en openbare ruimte te laten vervagen. Hiermee wordt de kunst ook toegankelijk gemaakt voor iedereen, en niet alleen de bezoeker van De Collectie. Het Debat is het verlengde van het plein, waar in een verdiepte kuil ruimte is voor kennisdeling.
De Collectie grenst aan het plein, en is gesitueerd waar eerst het museum was. Dit is de nieuwe locatie voor het depot, en alle processen daaromheen. In de logistieke straat komen objecten aan of worden afgevoerd, er is een nieuw restitutieloket voor de teruggave van objecten en de werkplaats waar onderzoek en restoratie wordt uitgevoerd zijn direct zichtbaar in de entreehal. Het zichtbaar maken van het depot is een reactie op de verzameldrang van musea, maar ook op de architectuur van de museale ruimte. De imposante lichthal met waterval trap – die nu alleen zichzelf tentoonstelt - krijgt namelijk een functie: om het depot tentoon te stellen.
De Residentie maakt gebruik van de basiliek waar voorheen het KIT Instituut was. De statige, beladen ruimtes worden bewust behouden om residenties te bieden aan onafhankelijke organisaties, die hier tijdelijk publieke invulling kunnen ontwikkelen.
Afstudeerdatum: 23 augustus 2021
Afstudeercommissie: Wouter Kroeze (mentor), Elsbeth Ronner en Aura Luz Melis
Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Elsbeth Falk en Pnina Avidar