Frank Vonk

Getijhaven - Ruimte voor een riviermonding in Antwerpen

De afgelopen decennia heeft de haven van Antwerpen een dramatische groei gekend. Dit resulteerde in de ondergang van natuurlijke systemen tussen stad, landschap en rivier. De rivier de Schelde werd flink gekanaliseerd langs en door de stad heen. Het resultaat was een landschap van kades en constructies. De voortdurende schaalvergroting van de haven resulteerde ook in onbruik geraakte dokken, die niet geschikt waren om grote schepen en vrachtactiviteiten in de stad te verwerken. Wat overblijft is het monument van kades aan de oude dokken van Antwerpen. De stad Antwerpen stelt voor om dit oude havengebied te veranderen in een drijvende stad zodat de ruimte weer verstedelijkt. De Getijhaven maakt een statement: de natuur eerst!

Watermachine
Het idee is om dokken te transformeren in een getijdenlandschap dat door de inwoners van Antwerpen beleefd kan worden. Het systeem van dokken wordt gezien als een watermachine die variabele stromen water verwerkt. De aandrijving van de watermachine is het getijdenverschil. Het unieke kenmerk van een getijdenverschil van 5 meter wordt gebruikt om het oude systeem van kreken van de Schijn te verbinden met de Schelde. Bij vloed stroomt de rivier de dokken in, bij eb trekt de rivier zich terug en vloeit de kreek de rivier in. De rivier laat sedimenten achter in de dokken, die slikken en kwelders veroorzaken. De bestaande kades omlijsten de watermachine.

Ieder dok zijn functie
De ingreep zorgt voor ruimte voor de rivier en creëert een compleet nieuw landschap in de stad. De kwaliteit van het water wordt beter omdat het twee keer per dag ververst wordt. Elk dok heeft zijn eigen functie in de watermachine. Het Kempisch dok zuivert bij voorbeeld het overgebleven water van waterzuiveringsinstallaties. Het Asiadok maakt gebruik van wilgenoevers om de biodiversiteit en de groene ruimte in de stad te vergroten. Het Houtdok verzamelt al het water. De functie van elk dok biedt ook recreatiemogelijkheden. Voor mij was het belangrijk dat men dit nieuwe landschap zou kunnen ervaren. Ik combineerde het zuiveringsdok met het zwemdok. De wilgenoevers creëren een kanoparadijs. In tegenstelling tot vele andere natuurgebieden langs de rivier de Schelde, zal deze wel toegankelijk zijn.

Het resultaat
In plaats van een verlaten havengebied, transformeren de oude dokken zich tot een aantrekkelijk landschap. Een landschap dat ruimte biedt aan een duurzaam watersysteem dat extreem weer aankan en de biodiversiteit in de stad verbetert. Het sluit de toekomstige parkstructuur van de Groene Singel rond het stadscentrum van Antwerpen. En het creëert afstand tot de haven.

Afstudeercommissie: Cees van der Veeken (mentor), Evert de Baere, Kristian Koreman. Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Marie-Laure Hoedemakers, Jana Crepon.