Anne-Fleur Aronstein

Anne-Fleur Aronstein

Reclaimed Dynamics

Met de voltooiing van de Deltawerken verdwenen dynamische processen uit de wateren rondom Goeree Overflakkee. Alle wateren werden in systeem gebracht. De negatieve consequenties van het afsluiten van deze wateren zijn nu pijnlijk zichtbaar: de waterkwaliteit is sterk verminderd, oevers kalven af en trekvissen als steur en zalm kunnen door de Haringvlietdam de Rijn niet op. De afsluiting heeft ook op internationaal niveau een negatief effect. Behalve voor de vismigratie is het gebied een belangrijke schakel in de internationale trekroute van kustvogels. Typische estuaire soorten zijn verdwenen met alle gevolgen voor het rust- en voedselgebied voor doortrekkende en overwinterende vogels. Ook de ruimtelijke kwaliteit van Goeree Overflakkee is sterk achteruit gegaan. Het land wordt voor ruim 70% door landbouw in beslag genomen, er is weinig natuur en de openbare ruimte buiten de dorpskernen bestaat voornamelijk uit infrastructuur. De wateren rondom Goeree zijn een passieve lege ruimte geworden, terwijl ze ooit zo spannend en veelzijdig waren. De dynamiek die bij een delta hoort is hier bijna nergens te beleven. Het kunstmatige landschap is in Goeree Overflakkee dominant geworden terwijl het haar bestaan dankt aan dynamiek van de zee.

De stijgende zeespiegel, verzilting en piek afvoeren van het rivierwater vragen met urgentie om een nieuwe houding ten opzichte van ons waterbeheer.
De klimaatscenario’s van de Deltacommissie, de urgentie van de waterproblematiek, maar bovenal  het verlangen naar wildernis als contramal van dit kunstmatige landschap, vormen de basis voor een studie in drie scenario's.

Restored DNA, Dykescapes en Oysters for Onions, bieden inzicht in wat de potentie is van het herintroduceren van dynamische processen voor de transformatie van het landschap  op het gebied van natuurontwikkeling, landbouw en het leven in de delta. De scenario’s gaan uit van drie verschillende tijdshorizonnen met bijbehorende zeespiegelstijgingen. In elk scenario transformeert het landschap, en daarmee de betekenis en beleving van Goeree Overflakkee voor mens en dier. De mate waarin dynamische processen een rol krijgen, samen met het beheer van stormvloedkeringen, bepaalt hoe duurzaam en klimaatbestendig de scenario's uiteindelijk echt zijn. Waardoor ze kunnen bijdragen aan de discussie over het toekomstig beheer van de Nederlandse delta.

Scenario 01: Restored DNA
De Haringvlietdam wordt op een kier gezet. Het scenario gaat uit van een zeespiegelstijging tot 2100. De hydrodynamiek buitendijks vergroot het intergetijde gebied. Op de oevers ontstaan, dankzij het getij, brakwater-vegetaties die kust- en watervogels aantrekken en de oevers beschermen. Er wordt weer naar hartenlust gevist, gesurft en gezeild op het grote open water van het Haringvliet. Binnendijks wordt het oude, tot nu toe slecht beleefbare, krekensysteem aangesloten op een nieuw zoetwaterkanaal. Samen vormen ze een interessant zoet-brak ecologisch en recreatief waternetwerk. Oude havenstadjes komen weer aan vaarroutes te liggen, vanaf het kanaal kan men met de kano of een fluisterbootje het krekensysteem op en Goeree Overflakkee per boot verkennen. Langs het krekensysteem ontstaan recreatieve routes voor fietsers en wandelaars. Er wordt duurzamer omgegaan met water. Daar waar zoute kwel te sterk is doen zilte teelten en veeteelt hun intrede. Voor heel Goeree Overflakkee ontstaan er nieuwe kansen voor landbouw, recreatie en natuurontwikkeling.

Scenario 02: Dykescapes
De Haringvlietdam wordt een Stormvloedkering. Het scenario houdt rekening met een zeespiegelstijging tot 2200. Het getij keert terug en de primaire waterkering trekt zich terug landinwaarts. Oude ringdijken worden opgenomen in de nieuwe multifunctionele klimaatdijk waarop ruimte is voor natuur, wonen, werken en recreëren. Het binnendijkse gebied loopt geleidelijk over in buitendijks gebied; de dijk is geen scheidende element meer maar een landschap an sich. Het eiland is zelfvoorzienend in zoetwater door de zoetwaterlens in de klimaatdijk en het oppervlaktewater maar er moet duurzaam worden omgegaan met het zoute water. Zilte teelt en veeteelt doen hun intrede. De buitendijkse polders veranderen in slikken en schorren met diepe geulen, en bijbehorende vegetaties. De visserij en aquacultuur ontwikkelen zich in hoog tempo.  Dankzij de hydrodynamiek zet rivierslib zich af en verbetert de waterkwaliteit. Soorten zoals zalm, steur en verschillende kustvogels zoals de stern keren terug. Ook zwemmen er weer zeehonden door het Haringvliet. Het vergrote buitendijkse intergetijdengebied is een trekpleister voor mens en dier.

Scenario 03: Oysters for Onions
Het Haringvliet wordt weer een open zeearm. Dit scenario gaat uit van een zeespiegelstijging tot 2300. De Haringvlietdam verdwijnt. De dynamiek viert hoogtij, klei en zand zetten zich af en stuiven op door de stroming, golven, het getij en de wind. De multifunctionele klimaatdijk groeit langzaam mee met de zee. De oude polder binnendijks wordt niet langer beschermd tegen het hoge zeewater. Er ontstaan ondiepe waterbassins waar de oude dijken als riffen tussenin liggen. Oesters, garnalen, kreeft en mosselen worden duurzaam gekweekt in de ondergelopen polders.  Goeree wordt een toevluchtsoord voor de drukke stedeling uit de Randstad of toeristen uit het buitenland. Hier vindt men een subliem natuurlandschap waarin gewoond en gewerkt wordt. De oude polders buitendijks transformeren naar een duinachtig landschap met schorren, slikken en geulen. De hydro- en morphodynamiek herstellen de flora en fauna van het gebied. Zeehonden, steur en bruinvissen zwemmen door het Haringvliet. De visserij en aquacultuur floreren. Goeree Overflakkee is weer onderdeel van een uniek dynamisch Deltalandschap dat klimaatbestendig met de zeespiegelstijging groeit.

Terug naar lijst
Delen