Op de kop van het schiereiland staat de berg Athos, waar orthodoxe monniken in grotten en kloosters al eeuwenlang een solitair bestaan leiden. Het architectonisch en landschappelijk erfgoed op het eiland is ongekend. Met zijn dichtbeboste bergkam ligt de berg Athos in een prachtig landschap van ongerepte valleien en onbetreden bergtoppen. Op Athos bevindt zich de oudste kerk ter wereld, met een schat aan waardevolle iconen. (Omdat omwille van de Grieks-orthodoxe christelijke traditie vrouwen het eiland niet mogen betreden, werd met de vrouwelijke studenten, zes in getal, de botanische tuin van Thessaloniki bezocht.)

De monniken van Athos hadden vroeger een beroemde hortus botanicus waar zij exclusieve, vooral geneeskrachtige planten kweekten. De hortus botanicus is in zijn geheel verloren gegaan, maar er bestaan nog gegevens zoals lijsten met planten en locatietekeningen. Twaalf studenten van de masteropleiding Landschapsarchitectuur kregen de opdracht om een nieuwe botanische tuin te ontwerpen, waarbij het begrip tuin breed en metaforisch mocht worden opgevat. Uitgangspunt voor het ontwerp was dat het kracht en uitstraling moet hebben in de wijdere omgeving en in meerdere opzichten - sociaal, ruimtelijk en ook qua imago - betekenis genereert. De studenten werd gevraagd zowel een schetsontwerp als een maquette te maken. Alle schetsontwerpen zijn gebundeld in de uitgave Design for the Gardens of the Holy Monastery Koutloumousiou on Athos (la4sale).



Het Athos-project werd geinitieerd door Rieks Bulthuis, een pelgrim die het klooster vaak bezoekt. De studenten werden ondersteund door landschapsarchitecten Anouk Vogel en Marieke Timmermans (hoofd van de masteropleiding Landschapsarchitectuur) en Gerard Oostermeijer, universitair docent aan het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica en de onderzoeksgroep Experimentele Plantensystematiek (UvA), waar hij zich bezighoudt met het beheer en behoud van bedreigde plantensoorten.

De ontwerpen werden door de broeders met veel enthousiasme ontvangen. De abt van het klooster Koutloumousiou schreef na hun bezoek dat de studenten 'door hun openheid, hulp en respect ten opzichte van de levenshouding van de monniken voor iedereen in het klooster een voorbeeld zijn geweest,' wat voor hem aanleiding was hen 'voor het leven' welkom te heten en zijn zegen mee te geven voor hun toekomstige ontplooiing. Binnenkort reizen de studenten opnieuw af naar Griekenland om de broeders te adviseren over de uitvoering van de voorgestelde ontwerpen. De broeders kozen niet voor het realiseren van één ontwerp, maar voegen de beste onderdelen van alle gemaakte ontwerpen samen.

'Dat is van meet af de inzet van de ontwerpen geweest,' zegt Gert-Jan Wisse, tweedejaarsstudent Landschapsarchitectuur. 'We zijn heel thematisch te werk gegaan, waarbij we ons in groepen met het uitwerken van één thema hebben beziggehouden. Er zit daarom redelijk wat overlap in de plannen, bedoeld ook om alle onderdelen van het ontwerp voor een nieuwe hortus botanicus onder handen te nemen.' Wisse's ontwerp voorziet bijvoorbeeld in een spannend patroon van stenen graften met verschillende weiden voor kruiden, bloemen en olijfbomen. Door deze stenen wallen en aangelegde paden kan de waterstroom op de heuvelruggen worden gereguleerd en de verschillende percelen met uiteenlopende vegetatiesoorten naar wens worden bevloeid.


'Dat de studenten een nieuwe tuin voor de broeders mogen realiseren is een prachtige uitkomst van dit project,' zegt Marieke Timmermans. Het is natuurlijk wel spijtig dat zij, evenals alle andere vrouwelijke deelnemers, de kloostertuin niet mag betreden. Meer informatie over dit project en een overzicht van de ontwerpen is te vinden op de website avblivinglandscape.wordpress.com. De publicatie Design for the Gardens of the Holy Monastery Koutloumousiou on Athos is te bestellen bij la4sale.

Deelnemers
Rieks Bulthuis (initiator), Matt Colby, Bieke van Hees, Lisa Jeffrey, Milda Jusaite, Niek Heijboer, Donald Marskamp, Joep Meijer, Gerard Oostermeijer (docent), Judith van der Poel, Anna Sobiech, Katerina Tachlova, Marieke Timmermans (docent), Inge Vleemingh, Anouk Vogel (docent) en Gert-Jan Wisse.